Spacerkiem po gdyńskim porcie

Wędrówkę po porcie rozpoczynamy od Placu Kaszubskiego, przez ulicę Portową i Węglową, docieramy do Osady na Piaskach – zespołu trzech budynków o charakterystycznej dla Pomorza ceglanej architekturze. Domy są pozostałością osady na Piaskach , która przylegała do wsi Gdynia. W latach 20 mieszkali w nich budowniczowie portu, m. innymi inż. Tadeusz Wenda. Budynki Osady na Piaskach

Przechodząc przez przejazd kolejowy docieramy do ulicy Bernarda Chrzanowskiego - polskiego działacza społecznego i politycznego, kuratora szkolnego, prezesa Związku Sokołów Wielkopolskich, senatora IV kadencji w II RP a przede wszystkim autora książek  „Przewodnik po Kaszubach” i „Na kaszubskim brzegu” oraz „Z Wybrzeża i o Wybrzeżu”, którym zainspirował Stefana Żeromskiego do napisania „Wiatru od morza”. Tuż za przejazdem, przy ul. Bernarda Chrzanowskiego 14, stoi charakterystyczna dla lat 30. XX wieku kamienica, zwana Domem Pilota. W budynku znajdowały się mieszkania służbowe pracowników związanych z gospodarką morską, a pod nim zbudowano  schron przeciwlotniczy. Dom Pilota

Dalej, przy skrzyżowaniu z  ulicą Wendy, stoi Gmach Urzędu Morskiego. Budynek powstał w 1927 roku, z przeznaczeniem dla przeniesionego z Wejherowa Urzędu Marynarki Handlowej, przemianowanego później na Urząd Morski. Autorem projektu był poznański architekt Adam Ballenstedt. Budynek zbudowano w  konwencji uproszczonego klasycyzmu, zdobienia  wykonane zostały w stylu art deco. Urząd Morski widok od ul. Wendy

Urząd Morski widok od zaplecza Z Urzędem Morskim sąsiaduje schron przeciwlotniczy, mający służyć pracownikom urzędu. Niezwykła konstrukcja – w kształcie przypominającym namiot miała zabezpieczać przed wybuchami bomb na stropie. Schron przy Urzędzie Morskim Za Urzędem Morski zlokalizowane są domy jego pracowników wybudowane specjalnie na ich potrzeby. Ponieważ teren na którym postawiono budynki był bagnisty budynki zaczęły osiadać i konieczne było wzmocnienie  a właściwie podparcie ich ścian.

Wzmocnienia ścian budynków Wędrując dalej ulicą Chrzanowskiego w kierunku ul. Polskiej, odnajdujemy elegancką willę, przy ulicy Chrzanowskiego 8 - to pierwsza murowana siedziba Urzędu Celnego. Zbudowana w 1936 roku według projektu inż. K. Milewskiego. Budynek mimo funkcji do jakiej go przeznaczono, architekturą nawiązuje do tradycyjnych dworków polskich , podobnie jak wille na Kamiennej Górze. Dawna siedziba Urzędu Celnego

U zbiegu ulic Chrzanowskiego i Polskiej od początku lat 40-tych wieku stoi potężny schron przeciwlotniczy, zbudowany na potrzeby Kriegsmarine, na wypadek nalotów alianckich. Obiekt składa się z trzech poziomów, a najwyższy strop osiąga grubość 3,5 metra. schron przeciwlotniczy

Kierując się w prawo – od schronu docieramy do Dworca Morskiego w Gdyni, przy ulicy Polskiej 1. Budynek wybudowano  w  1933 roku lokalizując go przy Nabrzeżu Francuskim, w bezpośrednim sąsiedztwie kapitanatu portu Gdynia. Dworzec został zaprojektowany przez katowicki oddział berlińskiej spółki Dyckerhoff & Widmann. Prace budowlane wykonała firma Skąpski, Wolski, Wiśniewski. Fasada dworca, wykonana w stylu modernistycznym została ozdobiona przez dwie płaskorzeźby orłów polskich. Hala główna budynku przykryta czworokątną cienkościenną kopułą żelbetową, zwieńczoną świetlikiem w kształcie ostrosłupa. Wewnątrz dworca znajdowały się tablice poświęcone marszałkowi Piłsudskiemu i prezydentowi RP Ignacemu Mościckiemu oraz dwie tablice pamiątkowe poświęcone historii budowy portu i jego budowniczych, które były ufundowane przez gdyńskie sfery gospodarcze. Dworzec o powierzchni 2,5 tys. m² wyposażony był we wszelkie urządzenia potrzebne do przyjmowania i odprawy pasażerów, poczty i bagaży, obsługi celnej i paszportowej. Budynek Dworca Morskiego , obecnie Muzeum Emigracji Do Dworca Morskiego przylega Magazyn Tranzytowy (projekt arch. Wacław Tomaszewski) o powierzchni 5200 m², którego użytkownikami w czasach przedwojennych były firmy "Aukcje Owocowe" oraz "Warta. Towarzystwo Ekspedycyjne". Obiekt został oddany do użytku w dniu 8 grudnia 1933 roku. Ceremonii poświęcenia portu i dworca morskiego dokonał biskup chełmiński Okoniewski.  Elewacja Dworca Morskiego w Gdyni z Nab.Pilotowego Dworzec pełnił rolę macierzystej bazy pasażerskiej floty transatlantyckiej "G-A-L" (obsługującej linie nowojorską i południowoamerykańską). Posiadał bocznicę kolejową z torami znajdującymi się po obu stronach budynku przeznaczoną dla ruchu emigranckiego i magazyny tranzytowe.  14 września 1939 z fasady Dworca okupanci niemieccy strącili symbole narodowe. 9 października 1943 roku, w trakcie alianckich bombardowań portu, została zniszczona część hali pasażerskiej – zachodni narożnik i ściana od strony Nabrzeża Francuskiego. Szkody zostały prowizorycznie naprawione. Z uwagi na zniszczenie fundamentów w części budowli niemożliwe okazało się posadowienie żelbetowych elementów konstrukcji w pierwotnym kształcie i odtworzenie pierwotnej bryły budynku.  Dopiero w 2013 rozpoczęto remont, mający przywrócić oryginalny kształt bryle budynku i adaptację pod potrzeby powstającego Muzeum Emigracji. W budynku Dworca Morskiego mieścić się będzie zaplanowane Muzeum Emigracji. Będzie to pierwsze w Polsce muzeum, gromadzące zbiory dotyczące polskiej emigracji i osiągnięć Polonii.   Otwarcie muzeum jest zaplanowane na 2015. Powracając do skrzyżowania ulicy Polskiej i Chrzanowskiego, obok schronu, przy ul. Polskiej 7, napotykamy budynek  Magazynu Polskiego Monopolu Tytoniowego. Pięciokondygnacyjny budynek o szkieletowej konstrukcji, powstał w latach 1930-31, i jest zbudowany według projektu Stefana Szyllera. Przed wojną, na attyce zdobiącej środkową część budynku, znajdował się szyld z nazwą firmy i godło państwowe.  Magazyn Polskiego Monopolu Tytoniowego Przy ulicy 17 Polskiej swoją ciekawą architekturą wyróżnia się magazyn długoterminowy "H", powstały dwuetapowo w latach 1932 i 1934. Obiekt został wzniesiony według projektu biura inżynierskiego Jaskulski&Brygiewicz, a podczas okupacji pełnił rolę składu amunicji.

Magazyn „H”

Wnętrza – korytarz magazynu „H”

Tuż przed rozwidleniem ulic Polskiej i Rotterdamskiej, wzrok przykuwa potężna chłodnia portowa, wzniesiona w połowie lat 30. XX wieku, a zaprojektowana przez belgijską firmę architektoniczną. Dzięki tynkowanym pilastrom zdobiącym ceglane ściany, nie rzuca się w oczy brak okien, który jest zrozumiały z powodu funkcji budynku. Chłodnia Portowa

Po drugiej stronie ul. Polskiej, w 1938 r. wybudowano magazyn zaprojektowany przez Elizę i Oswalda Ungerów dla firmy "Bananas", która sprowadzała do kraju owoce cytrusowe. Budynek pełnił jednocześnie funkcję dojrzewalni bananów i zaplecza biurowego. Budynek „Bananas”

Przy zbiegu ulic Celnej i Rotterdamskiej znajduje się budynek Zarządu Portu Gdynia. Obiekt został zbudowany w 1938 r. według projektu Stanisława Odyńca-Dobrowolskiego na potrzeby Urzędu Celnego i Straży Granicznej, a podczas wojny mieścił się w nim niemiecki szpital wojskowy. Budynek Zarządu Portu Gdynia

Jednym z pierwszych obiektów powstałych na terenach portowych, był zespół budynków Łuszczarni Ryżu, zbudowany dla firmy "Łuszczarnia Ryżu Wasserberger i Ska - Spółka Komandytowa w Krakowie". Przedmiotem działalności firmy było sprowadzanie niełuszczonych nasion i przygotowanie ich do sprzedaży. Wszystkie budynki zespołu wyróżniają się charakterystycznymi białymi i czerwonymi pasami, dzielącymi elewację. Nab. Rotterdamskie widok na łuszczarnię ryżu

Następnym z historycznych, wartościowych budynków, który można dostrzec  bez wchodzenia na zamknięty teren portu, jest Olejarnia „UNION”, a raczej niewielka jej pozostałość. W ostatnim czasie bryła budynku powstałego na początku lat 30. XX wieku częściowo wyburzona i dobudowany został blaszany hangar ... Olejarnia „UNION” obecnie „VISTAL”

Na końcu nab. Indyjskiego znajduje się budynek Elewatora zbożowego. Zbudowano go w 1936 roku wg projektu Michała Paszkowskiego i Bolesława Szmidta. Obiekt o kubaturze ponad 45 tys. metrów sześciennych i wymiarach 66 x 21 metrów.  W centralnej części znalazła się wieża o wysokości 41 metrów, w której umieszczono magazyny do czyszczenia i sortowania ziarna oraz klatkę schodową. W skrzydłach bocznych zaplanowano magazyny o pojemności 10 tys. ton. Elewację obłożono jasnymi płytkami ceramicznymi. Budynek był własnością spółki utworzonej przez Bank Polski. W czasie okupacji Elewator był zarządzany przez Niemców. Po wojnie został odbudowany. Początkowo eksploatowany przez „Społem”, następnie przez Polskie Zakłady Zbożowe. W 1992 roku został przejęty przez Bałtycki Terminal Zbożowy. W 1990 roku został wpisany do rejestru zabytków. Elewator zbożowy

Opracowanie na podstawie  folderu Urzędu Miasta Gdynia , wikipedii oraz własne.