Moja Gdynia

Moja Gdynia

Perły gdyńskiego modernizmu

Budynek Banku Gospodarstwa Krajowego przy ul.3-go Maja 27/31

Budynek mieszkalny Banku Gospodarstwa Krajowego, zlokalizowany na skrzyżowaniu ul. 3 Maja 27/31 i Batorego 26 to największy pod względem kubatury obiekt mieszkalny przedwojennej Gdyni.


Data budowy: 1938
Architekt: Stanisław Ziołowski

Kompleks wzniesiono etapami w latach 1935-38 dla Funduszu Emerytalnego Pracowników Banku Gospodarstwa Krajowego. Autorem projektu był architekt Stanisław Ziołowski, który w 1935 r. uzyskał I nagrodę w konkursie zorganizowanym przez BGK na dom mieszkalny.Od strony ul. 3 Maja zwraca uwagę półokrągła wieżyczka-nadbudówka, charakterystyczna dla architektury Gdyni. Budynek był nowocześnie wyposażony, a pod podwórzem zbudowano podziemny garaż. Elewacje zyskały zarówno kamienne okładziny z piaskowca sprowadzonymi z Szydłowca na południu Polski (fasada), jak i szlachetne szlifowane tynki (elewacje boczne). Obiekt został zlokalizowany w centrum Gdyni, na działce narożnej u zbiegu ulic 10 Lutego i Batorego, stanowiąc de facto cały zespół mieszkaniowy wzniesiony na planie litery C. Budynek posiada konstrukcję szkieletową, wykorzystano w nim żelbetowe słupy i wypełnienie ceglane. Bryła budynku zaprojektowana została bardzo ekspresyjnie. W elewacji głównej zastosowano motyw półcylindrycznej nadbudówki, dzięki czemu uzyskano falujące załamanie fasady; w narożniku północno-zachodnim (róg ul. 10 Lutego) wysokość budynku została dynamicznie powiększona uskokami aż o 2 kondygnacje. Ościeża okienne i gzymsy wykończono charakterystycznym dla tego okresu ornamentem prążkowym. Dom mieszkalny Banku Gospodarstwa Krajowego zaliczany jest do najlepszych w Polsce przykładów ekspresyjnej fazy funkcjonalizmu.

Opracowanie na podstawie broszury UMG "Krótka wędrówka po zabytkach Gdyni" 
Budynek Zakładu Ubezpieczeń Społecznych 

Budynek biurowy - siedziba Zakładu Ubezpieczeń Społecznych  przy ul.10go Lutego 24, powstał w latach 1935-36 według projektu Romana Piotrowskiego z biura projektów Stowarzyszenia Budowlano-Mieszkaniowego ZUS w Warszawie i jest jednym z symboli międzywojennej architektury Gdyni.
Data budowy: 1936
Architekt: Roman Piotrowski


Początkowo inwestorem całości założenia był Zakładu Ubezpieczeń Pracowników Umysłowych w Poznaniu, ale wkrótce inwestycję przejął Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Budynek jest położony u zbiegu dwóch ulic w centrum Gdyni. Przed wojną oprócz biur mieścił również sklepy i znaną przedwojenną gdyńską kawiarnię „Café Bałtyk” w okresie okupacji przemianowaną na „Cafe Berlin”. Wyróżnia się poprzez zestawienie bryły o różnych wysokościach i wyeksponowanie zaokrąglonej części. Typowe dla architektury lat 30. i stylu określanego jako modernizm, są proste formy i gładkie elewacje, z dużymi powierzchniami poziomych przeszkleń. Elewacje na parterze oboźno płytami z czarnego granitu, z którym kontrastują płyty jasnego piaskowca na górnych kondygnacjach. Budynek został zbudowany w konstrukcji szkieletowej, żelbetowej, wypełnionej cegłą ceramiczną. Bryła budynku posiada ciekawą kompozycję. Składa się ona z dwóch przenikających się części, zróżnicowanych pod względem wysokości i wielkości. Południowe skrzydło w formie 6-kondygnacyjnego prostopadłościanu (opartego na planie wydłużonego prostokąta) przechodzi od strony wschodniej w formę półwalca; dłuższy bok tej części przylega do ul. 10 Lutego. Drugie skrzydło, wschodnie, ma formę 8-kondygnacyjnego prostopadłościanu z tarasem na poziomie drugiej kondygnacji o zaokrąglonym narożniku od strony ul. 3 Maja. Rytm elewacji tworzą rozmieszczone na przemian w równych odstępach poziome pasy piaskowca i przeszklonych okien. Budynek należy do najciekawszych przykładów architektury modernistycznej w skali Polski Północnej i reprezentuje nurt funkcjonalizmu ekspresyjnego. Po wojnie budynek był siedzibą Polskich Linii Oceanicznych. Obecnie wykupiony przez miasto, mieści niektóre wydziały gdyńskiego magistratu…
Opracowanie na podstawie broszury UMG 
Kamienica Orłowskich
 
Kamienica Orłowskich, ul. Świętojańska 68. 
Rok budowy: 1936
Architekt: Zbigniew Kupc 



Narożna, modernistyczna kamienica o rzeźbiarskiej bryle, zbudowana w 1936 r. Formę budynku tworzą dwie przenikające się części – sześciokondygnacyjna z zaokrąglonym narożnikiem i biegnącymi po łuku oknami oraz prostopadłościenna, siedmiokondygnacyjna. Jasne elewacje oblicowane zostały kamiennymi płytami z piaskowca. W okresie międzywojennym na dolnych kondygnacjach znajdował się luksusowy dom towarowy „Bon Marché”. Obecnie na parterze znajduje się salon prasy i książki.

Opracowanie na podstawie broszury UMG
 
 


Kamienica A. Ogończyka – Blocha i L. Mazalona, 



ul. Świętojańska 122Rok Budowy: 1936
Architekt: Leon Mazolon

Moderniści, projektując tarasy i okna od podłogi do sufitu, chcieli sprawić‚ by krajobraz stał się częścią domu‚ a ogród – przedłużeniem mieszkania. Tę przyrodniczą fascynację widać także w Gdyni. W kamienicy zbudowanej dla mecenasa Antoniego Ogończyka-Blocha i architekta Leona Mazalona przy ul. Świętojańskiej 122 stworzono ogrody zimowe umieszczone w przeszklonym opływowym narożniku oraz faliste balkony. Zdaniem fachowców to najcenniejszy obiekt modernistyczny w Gdyni‚ wybitny w skali światowej.
Budynek Dworca Morskiego
Budynek Dworca Morskiego przy ulicy Polskiej 1 został zaprojektowany przez katowicką spółkę Dyckerhoff & Widmann. Prace budowlane wykonała firma Skąpski, Wolski, Wiśniewski.
Rok budowy: 1933
Architekt: Dyckerhoff & Widmann
Budynek Dworca Morskiego  przed wojną

Fasada dworca, wykonana w stylu modernistycznym, została ozdobiona przez dwie płaskorzeźby orłów polskich. Obiekt został oddany do użytku w dniu 8 grudnia 1933 roku. Główna hala budynku została przykryta czworokątną cienkościenną kopuła żelbetonową, zwieńczoną świetlikiem w kształcie ostrosłupa. Wewnątrz dworca znajdowały się tablice poświęcone marszałkowi Piłsudskiemu i prezydentowi RP Ignacemu Mościckiemu oraz dwie tablice pamiątkowe poświęcone historii budowy portu i jego budowniczych, ufundowane przez gdyńskie sfery gospodarcze. Dworzec o powierzchni 2,5 tys. m² wyposażony był we wszelkie urządzenia potrzebne do przyjmowania i odprawy pasażerów, poczty i bagażów, obsługi celnej i paszportowej. Do dworca przylega Magazyn Tranzytowy (projekt arch. Wacław Tomaszewski) o powierzchni 5200 m², którego użytkownikami w czasach przedwojennych były firmy "Aukcje Owocowe" oraz "Warta. Towarzystwo Ekspedycyjne".
Znajdujący się przy Nab. Francuskim u wejścia głównego do portu gdyńskiego dworzec pełnił rolę bazy pasażerskiej floty transatlantyckiej "G-A-L (obsługującej linie nowojorską i południowoamerykańską). Dworzec Morski posiadał również bocznicę kolejową z torami znajdującymi się po obu stronach budynku przeznaczoną dla ruchu emigranckiego i magazyny tranzytowe. W okresie międzywojennym w gmachu dworca odbywały się niedzielne nabożeństwa dla pracowników portu i GUM w Gdyni celebrowane przez kapelana portowego. W przestronnej hali dworca odbywały się także bale sylwestrowe gdyńskich elit. W czasie II wojny światowej okupanci przystosowali dworzec do funkcji biurowych, została zmieniona architektura . 14 września 1939 z fasady Dworca strącone zostały symbole narodowe (płaskorzeźby orłów i pamiątkowe tablice). 9 października 1943 roku, w trakcie alianckich bombardowań portu, została zniszczona część hali pasażerskiej – zachodni narożnik i ściana od strony Nabrzeża Francuskiego. Szkody zostały prowizorycznie naprawione, ale budynek nie odzyskał dawnego wyglądu. Po wojnie w gmachu mieścił się m.in. Kapitanat Portu oraz urząd pocztowo-telegraficzny. W latach 50, w związku ze wznowieniem ruchu pasażerskiego - na statku ms "Batory" przywrócono dawną funkcję Dworca, jednak było to utrudnione ponieważ część pomieszczeń zajmował Urząd Pocztowy nr 5. W latach 70. XX wieku w gmachu, obok obiektów służących do obsługi pasażerów, mieścił się Wydział Usług Żeglugowych Zarządu Portu Gdynia, Urząd Celny, Urząd Pocztowo-Telekomunikacyjny Gdynia 18, Biuro Portowe Morskiej Agencji w Gdyni, biuro firmy C. Hartwig oraz ekspedycja PKP.
W 1976 roku na ścianie budynku umieszczono tablicę ku czci inż. Eugeniusza Kwiatkowskiego.
Od wstrzymania liniowej żeglugi transatlantyckiej przez polskich armatorów, w 1987 roku, Dworzec Morski przestał pełnić swą pierwotną rolę i stał się biurowcem dla firm i instytucji portowych, a w części Magazynu Tranzytowego – magazynem. 24 kwietnia 1990 budynek został wpisany do rejestru zabytków, a później także przyległe budynki portowe.
 
Opracowanie na podstawie Encyklopedii Gdyni 2006 Oficyna Verbi Causa


Kamienica Hundsdorffów, ul. Starowiejska 7/ róg Abrahama
 
Architekt: Marian Maśliński

Data powstania: 1932-35



Narożna kamienica zaprojektowana przez Mariana Maślińskiego w stylu wczesnego funkcjonalizmu o formach opływowych, budowana w latach 1932-35. Ekspresyjnie zaokrąglony narożnik, który okalają długie i również obłe balkony, imituje sylwetkę statku pasażerskiego. Niedawno odnowiona jasna elewacja kamienicy oraz szyby okien widowiskowo odbijają padające na nie światło. Na parterze, w części narożnikowej budynku, mieści się zakład fotograficzny FOTO Elite, kontynuujący tradycję przedwojennego zakładu fotograficznego o tej samej nazwie i lokalizacji. 


Kamienica Krenskich, ul. Świętojańska 55

Architekt: Zbigniew Kupiec i Tadeusz Kossak
Data powstania: 1939r
Kamienica przy skrzyżowaniu ulic zbudowana w 1939 r. według projektu Zbigniewa Kupca i Tadeusza Kossaka – najbardziej aktywnego duetu gdyńskich architektów. Wyższa, narożna część budynku akcentuje skrzyżowanie ulic, a niższe boczne fragmenty zespalają kamienicę z sąsiednimi. W prostej bryle wyróżniają się wąskie, pionowe lizeny podtrzymujące wysunięty gzyms oraz falujące balkony od strony ulicy Żwirki i Wigury. Wybuch wojny uniemożliwił otynkowanie elewacji i wykończenie parteru. Nie zdążono też zamontować windy, która czekała już na rozładowanie w porcie.
Kamienica Pręczkowskich, Skwer Kościuszki 10-12
 Architekt: Tadeusz Jędrzejewski
Data powstania: 1928 do 1937 r.

 Kamienica Pręczkowskich w okresie okupacji
Jedna z pierwszych w Gdyni kamienic o nowoczesnej, modernistycznej formie, wznoszona etapami w latach 1928 do 1937. Projektant – Tadeusz Jędrzejewski zastosował zaokrąglenia ścian nawiązujące do architektury okrętowej i wieżyczkę kojarzącą się z mostkiem kapitańskim. Na parterze przed wojną i długie lata po wojnie mieściło się kino, początkowo „Polonia”, w czasie okupacji "Apollo" a po wojnie „Goplana”.