Moja Gdynia

Moja Gdynia

czwartek, 15 września 2011

Przewodnik "Gdynia z okien autokaru wycieczkowego"

Mijamy Kamienny Potok - osada włączona do gminy Sopot w 1874, nazwa funkcjonuje od połowy XIX wieku, wywodzi się od potoku płynącego doliną, ten z kolei swoja nazwę wziąć miał od ogromnego głazu z Zamkowej Góry. W tej chwili 2 osiedla: Kamienny Potok I i Kamienny Potok II, ok. 8 tysięcy mieszkańców. Drugie, północne - zwane było "Grezngliees" (Potok Graniczny) czyli nad Swelinią (wyznaczała granicę Wolnego Miasta Gdańska  i II RP). Brodwino - powyżej Kamiennego Potoku osiedle z lat 70-tych, blokowisko na ok. 4,3 tysiąca mieszkańców, nazwa od wsi z XIII w. wł. oliwskich cystersów. Po prawej: Zamkowa Góra (jak wspominały dawne przewodniki po okolicach Sopotu, miał tu leżeć jeszcze w XIX w. ogromny głaz, uważany za pogański ołtarz ofiarny. Od niego to swą nazwę miał wziąć przepływający poniżej wzniesienia potok nazwany Kamiennym (Steinbach), a pośrednio także założona nad rzeczką osada. Jednak bardziej prawdopodobna wydaje się być wersja wywodząca nazwę Kamiennego Potoku od głazów wypłukiwanych przez wodę z morenowego podłoża) po prawej: Aqua Park (jak dotąd jedyne w Trójmieście "miasteczko wodne" z czynnymi przez cały rok basenami, saunami. Funkcjonuje od lata 2002 r. "Industrialna" konstrukcja Aquaparku, ukryta nieco za skłonem Zamkowej Góry, jest dobrze wpasowana w krajobraz) po prawej: Dom Turysty "Miramar" (zbudowany w latach 60-tych, obecnie zdewastowany , przeznaczony do rozbiórki); za nim Wyższa Szkoła Wychowania Fizycznego i Turystyki. Obok [wcześniej] stoi kilka niewielkich, zbudowanych w latach 20. willi letniskowych, utrzymanych w rzadko na terenie samego Sopotu występującym stylu dworkowym.)

1. Po prawej: Potok Swelinia - granica Sopot - Gdynia, dawna granica II RP i Wolnego Miasta Gdańska (betonowy blok na poboczu - resztka polskiego posterunku; granica .morska miała wtedy154 km, łącznie z liczonym z dwóch stron Helem)
Posterunek graniczny w Kolibkach
2. Po prawej  Pomnik II Morskiego Pułku Strzelców (sformowany w 1937r. dowódca płk. Ignacy Szpunar; pomnik: orzeł i srebrny krzyż Virtuti Militari V kl. - za walki w obronie Gdyni; pułk toczył je na odcinku od brzegu morza po Wielki Kack i Osowę, zacięte walki toczyły się o cmentarz i kościół w Kolibkach)
Pomnik II Morskiego Pułku Strzelców

3. Po prawej: tablica z miastami partnerskimi Gdyni - (14 miast: Plymouth - w śródmieściu jest skwer Plymouth,  zaś w Plymouth - skwer Gdyni i tablica pamiątkowa; Kilonia, Aalborg (Dania), Kotka (Finlandia), Karlskrona, Brooklyn (USA), Kristianstad (Norwegia), Kłajpeda(Litwa), Liepaja (Łotwa), Rejon Wileński, Kunda (Estonia), Baranowicze (Białoruś), Seattle, Kaliningrad).

4. Po lewej: cmentarz w Kolibkach, nieczynny od 1946, 100 m dalej (w stronę Gdyni) - fundamenty kościoła św. Józefa (wyeksponowane staraniem Towarzystwa Przyjaciół Orłowa w 1999r; kościół ufundował w 1763r. gen. wojsk koronnych Józef Przebendowski, właściciel majątku Kolibki, punkt etapowy pielgrzymek do Wejherowa, od 1927r. parafia dla Orłowa, Małego Kacka i Kolibek, zburzony przez Niemców w 1939r. w ramach odwetu za obronę we Wrześniu 1939. Za fundamentami zbiorowy pom. przyrody - 11dębów, dalej żelazny, w nocy podświetlany krzyż, postawiony okazji 10-lecia "Solidarności")
5. Po prawej: majątek Kolibki (dawne dobra rycerskie znane od XIVw. właściciele m.in. Wejherowie, Radziwiłłowie, Ostromeccy, Sobiescy (na Pomorzu mieli też Redłowo, Mały Kack, Osłonino i Rzucewo), Przebendowscy, a po I wojnie zasłużony dla Pomorza Witold Kukowski - walczył o przebieg granicy RP i WMG (granica na Swelini) zamordowany w Piaśnicy; po zaślubinach w Pucku tu właśnie odbył się wielki bankiet z gen. Hallerem, Kukowscy musieli pożyczać zastawę stołową z Gdańska - tylu przybyło gości, zachowała się zabytkowa stajnia - do niedawna użytkowana przez konny oddział Straży Miejskiej i fundację "Rodzina Nadziei" (hippoterapia dzieci z autyzmem), za stajnią - pałac, przebudowany na wielorodzinny dom komunalny, w ogrodzie pałacowym zachowały się resztki groty Marysieńki zbudowanej ponoć przez patrycjusza gdańskiego Czirenberga w 1653; w Kolibkach ma powstać Nadmorski Ogród Botaniczny).
Pałacyk Przebendowskich w Kolibkach

6. Skrzyżowanie z ul. Orłowską, Orłowo

Karta pocztowa - widok na Adlerhorst
Orłowo: osada położona u ujścia Kaczej, istnieje od pocz. XIXw., od kiedy u ujścia Kaczej osiedli rybacy, nazwa od nazwiska jednego z nich - Jana Adlera, który w 1829r. zbudował gospodę "Adlerhorst" (Orle Gniazdo); niewielkie kąpielisko już w XIXw.; wielki rozwój w XX-leciu międzywojennym: w 1920 w domku rybackim nad morzem wypoczywał Stefan Żeromski (dziś jest tam siedziba Towarzystwa Przyjaciół Orłowa); powstało konkurencyjne dla Sopotu molo (400 m, obecnie 180 m), przy którym w 1936r. zginął w katastrofie lotniczej gen. Gustaw Orlicz-Dreszer, bliski współpracownik Józefa Piłsudskiego, szef Ligi Morskiej - w 1999r. Jego  pomnik stanął na Promenadzie Królowej Marysieńki, przy ul. Nadbrzeżnej. Nad morzem Letnia Scena Teatru Miejskiego im. Wł. Gombrowicza, siedziba "Prokomu" (największej w kraju firmy od oprogramowania, niemal wszystkie kontrakty rządowe, ZUS, KRUS, itd.). W dawnym Kurhausie Adlera znajduje się Liceum Plastyczne. Przystań rybacka - w kierunku klifu redłowskiego, docelowo skansen rybacki, w 2004r. została odtworzona figura Chrystusa "Błogosławieństwo Morza" z 3.V.1924r., zniszczona przez hitlerowców w 1939r. Słynna knajpa "Maxim" (z piosenki "Lady Pank") i restauracja "Pod Skorpionem", która pod nazwą "Delfin"  stanowi scenografię telewizyjnego serialu "Linia życia". W domku Towarzystwa Przyjaciół Orłowa w połowie lat 90-tych reżyser Andrzej Wajda przedstawił rewolucyjną koncepcję morskiego pomnika orła, który o określonych godzinach miał wynurzać się z wody i śpiewać hymn - to nie żart!
 
Orłowski Klif

7. Skrzyżowanie z ul. Wielkopolską i Powstania Styczniowego, po lewej Mały Kack (ul. Wielkopolska - wyjazd na obwodnicę poprzez Karwiny - potężną sypialnię Gdyni, ok. 38 tys. mieszkańców)

Mały Kack dawny folwark nad rzeką Kaczą (nazwa od najdłuższego - spływającego z wysoczyzny - potoku; 15km, źródła w Bojanie, ujście w Orłowie, momentami charakter górski), pierwszy zapis z 1236r., od XIVw. osada młyńska, później też przemysłowa: młyny, papiernie, cegielnia, browar i dwie największe na Pomorzu Gdańskim hamernie (kuźnice żelaza) - wszystko napędzane wodami Kaczej. Za torami kolejowymi przy ul. Wrocławskiej - XVIII-wieczny pałac w stylu neogotyku angielskiego, w okresie międzywojennym rezydencja propolskiego senatora WMG Juliusza Jewelowskiego; dziś I Liceum Ogólnokształcące

8. po lewej, za skrzyżowaniem: dworek młynarza XIXw. (przed wojną należał do antypolskiej rodziny Kuhl, był tam niemiecki ośrodek szpiegowski i dywersyjny - kontrolujący koszary II MPS)
197. po lewej, w głębi: kościół Matki Boskiej Bolesnej z XVI w. (przez większość swej historii ewangelicki, XVII-wieczna ambona, obraz św. Barbary - pierwszej patronki kościoła, tylko prezbiterium zachowało historyczny charakter, reszta powojenna, wokół świątyni cmentarz, na nim m.in. pierwszy burmistrz Gdyni Augustyn Krause)
9. po prawej: Redłowo

Redłowo, dawna wieś, pierwsza wzmianka w 1365r., dobra królewskie, folwark, w 1637r. gościł komisarzy królewskich którzy dokonali pierwszych zaślubin Polski z morzem, w imieniu króla Władysława IV (u podnóża Kępy Redłowskiej). Działo się to podczas sporu króla z Gdańskiem o władztwo nad ujściem Wisły i wybrzeżem morskim, w uroczystościach brali udział m.in. gdański kupiec Jan Hewel (ul. Długa 1) i admirał Izaak Spiring, dowódca floty. To właśnie podczas tego konfliktu (w 1634r.) hetman Stanisław Koniecpolski wysunął projekt budowy w Gdyni portu wojennego, aby uniezależnić królewską flotę od Gdańska. W XVIIIw. Redłowem władali Przebendowscy, w międzywojniu dwór adaptowany na dom wypoczynkowy Ministerstwa Rolnictwa i Reform Rolnych. Majątek zrujnowany we Wrześniu'39.

ul. Powstania Styczniowego

10. po lewej (obok stacji benzynowej): pomnik żołnierzy I Brygady Pancernej im. Bohaterów Westerplatte (napis w języku polskim i bułgarskim, w załodze czołgu który tui został rozbity 27.III.1945r. był ochotnik Petro Tanczew z Bułgarii; załoga pochowana na cmentarzu redłowskim)
11. po prawej: Instytut. Medycyny Morskiej i Tropikalnej (powstał w latach 80-tych, m.in. komory hiperbaryczne, obecnie połączony z AMG)
12. po prawej: Szpital Morski im. PCK (dawne koszary II MPS, jako szpital od 1959r., dla tut. oddziału onkologicznego wielkiego wsparcia udzieliła w latach 90-tych słynna Sue Ryder, Lady of Warsaw, zmarła kilka lat temu. Las na drugim planie: założony w 1938r. rezerwat krajobrazowy "Kępa Redłowska" (pow. 126,9 ha, chroniony jarząb szwedzki), na jego terenie stanowiska 11 Baonu Artylerii Stałej z 1948r. (4 armaty kal. 130mm, jedno stanowisko już spadło z klifem do morza). Południowy cypel Kępy, tzw. "Hak" to miejsce w którym od 35 lat odbywa się "Powitanie Wiosny" - pierwszego dnia wiosny setki widzów oczekuje wschodu słońca; zwyczaj zapoczątkowany przez zmarłego w 2000r. prof. Antoniego Dworskiego, wychowawcy młodzieży nestora turystyki w Gdańsku; u stóp klifu na głazie w morzu - tablica jemu poświęcona. Najwyższy punkt Kępy Redłowskiej ma 90 m wysokości, klif - ok. 50m. W lesie mieszkają dziki, wypuszczające się na spacery po plaży i okolicznych osiedlach)

ul. Legionów

13. po lewej: biuro paszportowe (płaski, biały budynek)
14. po prawej: Cmentarz Obrońców Wybrzeża (pow. 1,7 ha, założony 1946-48 w miejscu gdzie w 1939 złożono zwłoki żołnierzy polskich - miejsce przypadkowe, jesienią 1939r. transport ekshumowanych poległych jechał w kierunku cmentarza witomińskiego, na wysokości Wielkopolskiej natknął się na niemiecką blokadę, która skierowała go w prawo; po wojnie pochowano tu też żołnierzy Armii Czerwonej; w 1967-70 cmentarz przebudowano i uznano za pomnik. Autorami byli profesorowie PWSP A Smolana i M. Gąsiennica -Szostak (ten ostatni to autor pom. Heweliusza przeniesionego pod hotel Mercury). Pomnik - niby rozdarte lufy, a jak się dobrze przyjrzeć to krzyż. Tablice od prawej: "Oficerom polskim zamordowanym przez NKWD wiosną 1940", "Pamięci marynarzy Marynarki Wojennej zabitym w latach 1946-1956 (m.in. kmdr por. Zbigniew Przybyszewski dow. Baterii H. Laskowskiego na Helu); grób kontradmirała Włodzimierza Steyera - d-cy. Rejonu Umocnionego Hel, grób płk. Ignacego Szpunara - d-cy II MPS, na centralnym miejscu grób płk. Stanisława Dąbka - d-cy. Lądowej obrony Wybrzeża ("pokażę jak Polak walczy i umiera!"), grób płk Kazimierza Pruszkowskiego - d-cy. I MPS; grób kmdr Stanisława Zauchy - d-cy. 1-go Gdyńskiego Batalionu Obrony Narodowej, tablica: "W 50 rocznicę wybuchu II Wojny Światowej w hołdzie marynarzom poległym 39-45" pod nią 2 płyty z nazwami okrętów i statków handlowych, zatopionych podczas wojny. Płyty z nazwiskami polskich żołnierzy i ostatnia mówiąca o twórcach cmentarza i żołnierzach radzieckich -pochodzili oni z 19 i 70 Armii, I Armii Pancernej Gwardyjskiej, 4 Armii Lotniczej. Przy wejściu po lewej tablica poświęcona Żołnierzom Brygady Pancernej im. Bohaterów Westerplatte. Pochowano tu 581 Polaków (żołnierzy i zakładników) oraz 1325 krasnoarmiejców .Skrajnie po lewej stronie kwatery radzieckiej stoi "Natasza" przeniesiony z skweru Kościuszki pomnik wdzięczności. Dzieło Mariana Wnuka z 1955r.)

Pomnik wdzięczności Armii Radzieckiej - zdjęta z cokołu "Natasza"

15. po lewej: budowa kolejnego osiedla firmy Komfort.
16. po prawej: przed skrzyżowaniem ze Stryjską osiedle "Zielone" dobry przykład przyzwoitej, funkcjonalnej architektury.
17. skrzyżowanie z ul. Stryjską
18. po lewej: patrząc w dół Stryjskiej (za Al. Zwycięstwa):  dawna baza remontowa i zajezdnia trolejbusowa ZKM-Gdynia (d. niemieckie zakłady lotnicze. produkujące i remontujące m.in. Messerschmitty, zachowane są 2 charakterystyczne budynki hangarów. Obecnie Park Naukowo- Technologiczny i inkubator przedsiębiorczości)
19. po lewej (za skrzyżowaniem): osiedle  dwupiętrowych piętrowych domów  (to jedna z nielicznych inwestycji niemieckich w Gdyni (podczas wojny Niemcy postawili jeszcze  u podnóża Kamiennej Góry teatr miejski tzw. Stodołę - spłonął w 1960r.)
20. skrzyżowanie z ul. Redłowską

21. ul. Redłowska w prawo prowadzi na Płytę  Redłowską - Osiedle z lat 60-tych skąd zejść można na Polankę Redłowską , (od lat międzywojennych miejsce zlotów i festynów. W 1933r. odbyło się tu Jamboree - zlot organizacji skautowych z całego świata, z udziałem prezydenta Mościckiego i twórcy skautingu gen. Roberta Baden-Powella (na miejscu pomnik generała); od kilku lat odbywają się tam Dni Ziemi, zloty "Garbusów", motocykli, koncerty (np. "Bazuna" 1996r.); Są tam letnie baseny letnie (nieczynne od ponad 20lat). W pobliżu (w kierunku Bulwaru F. Nowowiejskiego) - korty tenisowe, dom wypoczynkowy "Morskie Oko" z b.dobrą kuchnią; przy ul Ejsmonta stadion z 1932r. II-go ligowego klubu piłkarskiego "Arka - Prokom")
22. odcinek przez Wzgórze św. Maksymiliana (d. Święty Jan, za PRL Wzgórze Marcelego Nowotki, przed wojną Wzgórze Focha, marszałka Francji i Polski - drugim "wspólnym" z Francją marszałkiem był książę Józef Poniatowski, naczelny wódz wojsk Księstwa Warszawskiego)
23. po lewej (przy ul. Kopernika): VI Liceum Ogólnokształcące (jedno z lepszych w Trójmieście)
24 po lewej (między Ujejskiego a Partyzantów), kościół Św. Antoniego i klasztor franciszkanów (zbudowany w latach 50-60-tych, dwie wieże z iglicami - na jednej krzyż, na drugiej herb franciszkanów- skrzyżowane ręce Chrystusa i św. Franciszka), wewnątrz ładna kaplica św. Maksymiliana Kolbe. W przedsionku tablica poświęcona II MPS z 1970r. Budowę rozpoczęto w latach 30-tych, do wojny powstała kaplica i klasztor (zamienione przez Niemców w magazyn i halę gimnastyczną).
25. po lewej: osiedle przy ul. Partyzantów, za nim:
26. po lewej: tereny sportowe M.O.S.I.R.
27. po prawej: III Liceum Ogólnokształcące im. Marynarki Wojennej (jedna z najlepszych szkół w kraju, IB - matura międzynarodowa)
28. skrzyżowanie z Al. Marszałka J.Piłsudskiego
29. po lewej: pomnik ofiar Grudnia'70. (wys. 23 m. szer.13 m waga 23 t, 23 małe krzyże, u podnóża tablice z nazwiskami ofiar Grudnia; wykonany przez stocznię "Gdynia" w 1993r. Projektanci: Ryszard Semki, Sławoj Ostrowski, Jan Netzel. Przy Piłsudskiego znajduje się Wydział Biologii, Geografii i Oceanologii UG, z muzeum inkluzji w bursztynie; dalej Urząd Miejski).

Al. Piłsudskiego (w prawo)

30. w perspektywie ulicy: morze, po prawej stronie Dom Marynarza Polskiej Marynarki Handlowej (hotel marynarski, d. dom zdrojowy, przed nim 12-tonowa kotwica z krążownika "Bałtyk" - robił on za hulk, no ale krążownik); z prawej na skraju pętli autobusowej - niewielki pomnik Żołnierzy Brygady Pancernej im. Bohaterów Westerplatte (do pocz. lat 90-tych była to Al. Czołgistów, na pamiątkę miejsca w którym czołgi tej brygady dotarły do morza)

ul. Ignacego Krasickiego

31. wjeżdżamy na Kamienną Górę, (ekskluzywną dzielnicę Gdyni, wille i domki); po kilkudziesięciu metrach zakręt w pierwszą w prawo, w:

ul. Józefa Korzeniowskiego

32. przy niej kilka charakterystycznych, przedwojennych willi (styl "polskiego dworku", architekt T. Zieliński, np. nr 2 - willa "Orzeł", nr 4 - "Baśka" nr 19 "Stary Dwór"); wjeżdżamy na małe rondo z popiersiem Henryka Sienkiewicza, dzieło Stanisława Jackowskiego z 1924 (cudem przetrwało wojnę), na rondzie po lewej: prokuratura Marynarki Wojennej, za rondem:

ul. Adama Mickiewicza

33. tu też wille dworkowe np. nr 31 i 36, są też inne budynki w stylu gdyńskiego modernizmu (styl "okrętowy"), pod koniec ulicy, po lewej: w czteropiętrowej białej kamienicy mieszkał Karol Olgierd Borchardt (przy drzwiach tablica pamiątkowa)
34. szczyt Kamiennej Góry (wys. 52,4 m npm; na szczycie: wspaniała panorama miasta; krzyż wys. 25 m 25 ton odsłonięty 3.V.94 wyk. w stoczni "Nauta" (piąty z kolei na tym miejscu pierwszy drewniany w 1931), d. restauracja "Panorama", obecnie "Rodizio" (kuchnia brazylijska), pomnik (jaki?); skwer u podnóża Kamiennej Góry nosi imię Tajnego Hufca Harcerzy, konspiracyjnej organizacji harcerskiej z lat okupacji, wsławionej rozpracowaniem niemieckich umocnień wokół Gdyni - ułatwiło to znacząco wyzwolenie miasta; pomnik "Gdyńskich Harcerzy")

Basen Prezydenta i Basen Jachtowy widok z Kamiennej Góry


35. powrót do ronda, na rondzie zakręcamy w:

ul. Sienkiewicza

36. zjazd w dół, w połowie zjazdu Okręgowa Izba Rybacka
37. po prawej: akademiki Wyższej Szkoły Morskiej, za nimi skansen uzbrojenia Muzeum Marynarki Wojennej, oraz gmach muzeum (razem z Muzeum Miasta Gdyni), ostatni budynek po prawej - dawny hotel "Riwiera Polska" dziś klub Marynarki Wojennej
38. na końcu ulicy, po lewej Teatr Muzyczny im. Danuty Baduszkowej (otwarty 1979), za nim skręcamy w lewo w:

ul. Armii Krajowej

39. na wprost po prawej Hotel "Gdynia", za nim kościół Najświętszej Marii Panny (pierwsza parafia gdyńska, wybudowany w latach 1922-26 w stylu polskich dworków), po kilkudziesięciu metrach zakręt w:
Hotel Gdynia


ul. Karola Olgierda Borchardta

230. po prawej: "Park Europy", w nim - pomnik Festiwalu Filmów Polskich (pierwszy w 1974r.), Aleja Miast Partnerskich (drzewka są sadzone od 2002 r od XI Olimpiady Miast Partnerskich), skrzyżowanie, wjeżdżamy na:

Skwer Kościuszki

40. na wprost: pomniki Marynarza Polskiego 1939-1945 i Żołnierzom AK
41. na samym rogu (po prawej) tablica upamiętniająca wizytę Papieża w 1987r. jedziemy na:

_____

możliwy też wariant bez Kamiennej Góry (z ul. Legionów w Piłsudskiego w lewo):

Al. Piłsudskiego

42. po lewej: M.O.S.i R.
43. po prawej: Wydział BGiO UG (p. pkt 219)
44. skrzyżowanie z ul. Bema, po prawej Urząd Miejski, dalej (w głębi Bema): Teatr Miejski im. Witolda Gombrowicza
Urząd Miasta Gdyni


45. po lewej: pomnik (p. pkt 219)
46. skrzyżowanie z ul. Świętojańską
Ulica Świętojańska - najważniejsza, najsłynniejsza, najbardziej reprezentacyjna ulica Gdyni, dł. 1600 m, różnica poziomów między krańcami ok. 20 m; zaczyna się przy figurze św. Jana Nepomucena, wcześniej jako Droga Oksywska; podczas wojny Adolfhitlerstrasse, po wojnie niewiele brakowało by ja zmieniono na aleje Stalina, sukcesywna przebudowa na "półdeptak" - ograniczony ruch drogowy)

Ulica Świętojańska


47. skrzyżowanie z ul. Władysława IV, na wprost - wiadukt kolejowy, za nim: Węzeł Franciszki Cegielskiej (p. pkt 288)

ul. Władysława IV

48. po prawej: restauracja Róża Wiatrów, dalej wielka kamienica w której Towarzystwo Przyjaciół Gdyni
49. po lewej: szkoły, liceum, przedszkole, sportowa szkoła podstawowa, dalej duży blok typu "szafa", za nim skrzyżowanie z ul. Żwirki i Wigury

50. po lewej w głębi Żwirki i Wigury: gdyńskie pogotowie ratunkowe 242. kolejne skrzyżowanie - z ul. Obrońców Wybrzeża, w jej perspektywie (w prawo, w stronę Kamiennej Góry): pomnik Gdyńskich Harcerzy (p. pkt 224)
Kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa - lata 30
51. po lewej: kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa (konsekrowany w roku milenijnym 1966r., trzeci w tym miejscu, wieża dzwonna 60 m, na ścianie kościół tablica pamięci księży i zakonników gdyńskich zamordowanych przez Niemców podczas okupacji; wewnątrz m.in. kaplica Stoczniowców i Portowców z flagą którą były okryte zwłoki "Janka Wiśniewskiego" i duża mozaika wykonana z muszli podarowanych przez marynarzy i rybaków)
52. kolejne skrzyżowanie - z ul. Armii Krajowej, po prawej: targowisko "Batory" i dom handlowy "Batory" (realizacja z lat 90-tych, nawiązuje do gdyńskiego stylu architektury, budynek ma nawiązywać do sylwetki okrętu, przed wejściem - kotwice)
53. skrzyżowanie z ul. 10-tego Lutego

ul. 10-tego Lutego
Lata 30 - budynek ZUS obecnie należy do Urzędu Miasta

ulica 10-go Lutego budynek poczty lata 20
(data zaślubin Polski z morzem 1920r. i nadania Gdynia praw miejskich 1926r.)

54. na rogu po lewej: Poczta Główna, po drugiej stronie Władysława IV - budowa nowego kompleksu biurowo-handlowego, następny za pocztą - d. Bank Gospodarstwa Krajowego z 1927r. ob. NBP,
55. skrzyżowanie z ul. Abrahama (miała to być kiedyś główna ulica Gdyni, straciła znaczenie na rzecz Świętojańskiej)
56. skrzyżowanie z ul. Świętojańską, na rogu po lewej: dom wójta Radtkego (tzw. nieoficjalny ratusz Gdyni),
57. na skwerku po prawej stał niegdyś bliźniaczy do domu wójta pensjonat rybaka Jana Plichty, w którym Stefan Żeromski tworzył "Wiatr od morza"
58. wjeżdżamy na Skwer Kościuszki, po lewej budynki bankowe z 1926r.

koniec wariantu
_____

Molo Południowe (które objeżdżamy dookoła)

59. po lewej na środku skweru - fontanna,
60. po prawej knajpki i lunapark, dalej: pomnik Leonida Teligi i kompleks jachtklubów ("Kotwica", "YKP", "CWM ZHP", "Stal", "Gryf") przy Basenie Żeglarskim im. Mariusza Zaruskiego, dalej Wydział Nawigacji WSM z popiersiem kmdr Porębskiego, dalej basen "Arki", na końcu: Oceanarium (bud. 1971r. 34 akwaria od 500 l do 16000 l; 4 rodzaje wody: oceaniczna ciepła, borealna ze strefy umiarkowanej, słonawa bałtycka, specjalna dla żółwi, raz w roku całkowita wymiana).
61. na końcu mola Panteon Ludzi Morza; pomniki: Józefa Conrada Korzeniowskiego (z tyłu autograf pisarza i tytuły powieści "Tajfun", "Lord Jim", "Smuga Cienia", "Jądro Ciemności") i "Maszty" (kompozycja Wawrzyńca Sampa, wys. 25 m)
62. po północnej stronie mola: Dworzec Żeglugi Przybrzeżnej i d. restauracja "Róża Wiatrów"; cumują tu: "Dar Młodzieży", "Dar Pomorza" (statek-muzeum od 1983r.) i ORP "Błyskawica" (okręt-muzeum od 1976r., przedtem w tej roli ORP "Burza); mijamy Centrum "Gemini" (Silver Screen) i wjeżdżamy w:


Basen Prezydenta z dwoma "Darami"


ul. Waszyngtona

63. po lewej: na rogu ze skwerem Kościuszki: Dowództwo Marynarki Wojennej (gmach z 1950r. zbud. na palach, przed nim 3 flagi: Polski, MW i NATO).
64. po lewej (następny): Oddział Morski IMGW (gmach z 1930r. przed wojna było to Obserwatorium Morskie Państwowego Instytutu Meteorologicznego) tu zapewne czeka nas przerwa w Centrum "Gemini", z ewentualnym spacerem pod ww. pływające muzea, poczym ruszamy dalej ul. Waszyngtona:
65. wyjeżdżamy z parkingu, skręcamy w prawo, po lewej (tuż za IMGW) gmach dawnego Zarządu Budowy Portu - miejsce zamieszkania pracy Tadeusza Wendy (tablica koło wejścia). Nieco dalej - po prawej, na skraju strzeżonego parkingu: krzyż Wendy. Mijamy po prawej kolejno "Dalmor" stocznię remontową "Radunia", zaś po lewej domki Kolonii Rybackiej; Waszyngtona kończy się bramą do stoczni remontowej "Nauta", my skręcamy w lewo w:

ul. Św. Wojciecha

66. ul. Św. Wojciecha to historyczna granica Gdyni i Oksywia. Kolonia Rybacka i widoczne po lewej i prawej niewielkie domki to relikty Gdyni z jej początków (w takim półwiejskim domku niedaleko placu Kaszubskiego - naprzeciwko szpitala miejskiego - znajduje się super lokal "Cafe Strych"); ul. Św. Wojciecha się kończy, wjeżdżamy na:

ul. Portową (tu kilka wariantów jazdy)
_____

wariant I
skręcamy w lewo, wjeżdżamy na:

pl. Kaszubski

67. przed nami pomnik Antoniego Abrahama, po prawej stronie placu - Szpital Miejski (1939r.), za nim siedziba Sióstr Miłosierdzia Wincentego a Paulo. Z prawej wieża okrągłego kościoła Matki Boskiej Nieustającej Pomocy, O.O. Redemptorystów (konsekrowanego w 1977r. - wewnątrz świetne witraże, sklepienie kryształowe - rzadkość we współczesnej architekturze!; tablice tragicznych katastrof - "Heweliusz", "Busko Zdrój" "Leros Strengh";i duszpasterstwo Ludzi Morza); po kilkudziesięciu metrach skręcamy w prawo w:

ul Jana z Kolna

68. po prawej na rogu - pierwszy wielopiętrowy dom Gdyni z 1928r.
69. po prawej, w głębi: hotel garnizonowy, za nim widoczny kościół MBNP
70. po lewej: tzw. szafa (czteroklatkowy blok wybudowany na przełomie lat 50/60-tych) za budynkiem:
71. skrzyżowanie z Władysława IV (w lewo) i Tadeusza Wendy (w prawo);
72. na rogu po lewej: konsulat norweski i Dom Rybaka; dalej przy Władysława IV: budynek d. Komitetu Miejskiego PZPR (w marcu 1987r. przed tym gmachem wybuchła bomba, w wyniku tego SB aresztowała w Trójmieście kilkaset osób związanych z opozycją, traktując bombę jako świetny pretekst do represji; bomba najprawdopodobniej była prowokacją SB); dalej po lewej (już za skrzyżowaniem z ul. Wójta Radtkego): siedziba Straży Pożarnej
73. po prawej: hale wystawowe World Trade Center Gdynia
74. po lewej: hala targowa (1937r. konstrukcje metalowe wykonano w Chorzowie, rozbudowana w1991), następna: hala rybna. Dalej Jana z Kolna przechodzi w ulicę Janka Wiśniewskiego (widać w jej perspektywie wiadukt i kładkę nad przystankiem SKM Gdynia-Stocznia - p. pkt 289), my skręcamy w lewo na:


Plac Konstytucji i ul. Dworcową
Przedwojenny budynek dworca kolejowego


75. po prawej gmach Urzędu Przewozu Poczty Gdynia 2, plac manewrowy dworca PKS Gdynia, dworzec PKP Gdynia Główna Osobowa, dworzec SKM (linia kolejowa 1870r., pierwszy przystanek - parterowy budynek, w 1926r. nowy dworzec, zniszczony w 1945r., obecny oddano do użytku w 1951r., projekt Wacława Tomaszewskiego; w miejscu dworca SKM były kiedyś korty tenisowe);
76. po lewej gmach gdyńskiego sądu rejonowego, za nim odchodzi ul. Wójta Radtkego, następnie pawilony i knajpki, kolejna ulica: Starowiejska (jedna z najstarszych ulic Gdyni, niegdyś trakt łączący osadę gdyńską z gościńcem gdańskim i Kartuzami, nazywana Pańskimi Drogami; zachowało się nieco historycznej zabudowy, w domku Abrahama - Muzeum Miasta Gdyni), zjeżdżamy w: ul. Podjazd

(koniec wariantu I)
_____

wariant II
ul. Portową jedziemy kilkadziesiąt metrów w prawo, by skręcić w lewo w:

ul. Tadeusza Wendy
77. po lewej: kościół redemptorystów (p. pkt 259)
78. po prawej: tereny WTC Gdynia
79. skrzyżowanie z:

ul. Jana z Kolna zakręt w prawo, jedziemy do następnego skrzyżowania z:
 

Gdyńska Hala Targowa zdjęcie z okresu okupacji
ul. 3-go Maja

80. po prawej hala targowa : zabytkowy zespół hal, mieszczący się na ul. Wójta Radtkego 36/40 w Śródmieściu Gdyni zbudowanych w latach 1935-1938 według projektu Jerzego Müllera i Stefana Reychmana. Stanowią jeden z nielicznych przykładów konstruktywizmu w polskiej architekturze. Na zespół hal składały się: największa owocowo-warzywna, połączona z mięsną w kształcie litery L i osobna rybna.
Największa hala posiada dachowe przykrycie o parabolicznym kształcie, opartym na dwuprzegubowych łukach o konstrukcji stalowej z wypełnieniem ceramicznym, według systemu Förstera. Hala mięsna została przykryta niemal płaskim, dwuspadowym dachem, opartym na konstrukcji dwuprzegubowych więzarów. Hala rybna posiadała konstrukcję stalową, wspartą na żelbetowych podporach. Zespół gdyńskich hal targowych został wpisany do rejestru zabytków nieruchomych.


81. skrzyżowanie z ul. Wójta Radtkego

ul. Starowiejska
82. skrzyżowanie z ul. Starowiejską (p. pkt 268)
83. skrzyżowanie z ul. 10-go Lutego, dalej prosto: kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa (p. pkt 261)

ul. 10-go Lutego

84. po prawej, tuż za skrzyżowaniem (nr 24): budynek PLO dawniej ZUS (jeden z najbardziej charakterystycznych budynków Gdyni, z 1936r., klasyczny przykład gdyńskiego modernizmu, styl "okrętowy". Wpisany na listę zabytków w 1971r. w 2002 elegancko odrestaurowany)
85. po prawej: szkoła podstawowa nr 1

ul. Podjazd

(koniec wariantu II)
_____

wariant III
ul. Portową jedziemy kilkadziesiąt metrów w prawo na wiadukt nad torami do portu, czyli:

ul. Tadeusza Wendy

86. po prawej: stocznia "Nauta", dalej terminal ładunków masowych
87. po lewej: Portowa Straż Pożarna
88. na wprost: Urząd Morski (z 1927r.); tu skręcamy w prawo w:

ul. Chrzanowskiego

89. po lewej: bunkier z dwuspadowym dachem, za nim: portowa stacja "Sanepidu", zakręt w prawo w:

ul. Polską

90. przed nami b. duży bunkier (podobny do tego z okolic Poczty Polskiej w Gdańsku) następnie oglądamy Dworzec Pasażerski z1933r. (jego otwarcie zbiegło się z zakończeniem głównych prac przy budowie portu; na froncie 2 tablice poświęcone T. Wendzie i E. Kwiatkowskiemu)

Budynek Dwora Morskiego lata 30
Dworzec Morski i m/s "Piłsudski" przy Nabrzeżu Francuskim

91. po lewej: Kapitanat Portu z 1962r., za nim pirs Pilotów, (doskonały widok na Oksywie port i stocznię Marynarki Wojennej, awanport i port wewnętrzny, 2,5 km falochron i Stocznię Gdynia S.A. Widać wielka suwnicę firmy "Kone", (wys. 106 m, rozpiętość 155 m udźwig ok.950 t; jest ona ustawiona nad dużym suchym dokiem (380 x 70 x 8 m).
92. Na prawo od Dworca - Nabrzeże Duńskie ukończone w1926 jako pierwsze (służy do przeładunku węgla). Na środku placu - pomnik "Ludziom Morza" (wg projektu Wiktora Tołkina wys. 9,6, waga 130t w 1965 powstał z wydobytych z toru wodnego kamieni mających symbolizować marynarzy, portowców , stoczniowców i rybaków)
88. wracamy ul. Polską, przy Nabrzeżu Polskim, (1100 m - najdłuższe w porcie, nad basenem IV (Piłsudskiego);
93. po lewej: wielka chłodnia składowa z lat 1930 -33r.
94. po prawej: elewator zbożowy z 1936r. przy Nabrzeżu Indyjskim
95. pod koniec ul. Polskiej: place składowe , budynek dawnej "Baltony" i Laboratoria "Polcargo"(ten drugi budynek jest już przy ul.Indyjskiej); skręcamy w prawo w:

ul. Janka Wiśniewskiego

96. na rogu: pomnik poległych stoczniowców w Grudniu'70, (odsłonięty w XII 1980 , zaprojektowany przez Stanisława Gieradę) 
Pomnik stoczniowców poległych w grudniu 1970 roku


z tego miejsca powrót do wariantu podstawowego (ul. Janka Wiśniewskiego przez wiadukt do Placu Konstytucji i ul. Dworcowej - po prawej kładka nad stacją Gdynia Stocznia, miejsce tragedii Grudnia'70), lub:

97. jedziemy prosto, mijamy place składowe portu i tereny przemysłowe, (dalej) po prawej: Schronisko Młodzieżowe, potem wjeżdżamy na:

Estakadę Kwiatkowskiego

(estakada Trasy Kwiatkowskiego zagrała w jednym z filmów "Dekalogu" Kieślowskiego; zaczęto ją budować w początku lat 80-tych, zdążyła przejść generalny remont i chyba w przyszłym roku zostanie w końcu pociągnięta do obwodnicy) estakadą dojeżdżamy do:


Kapliczka na " Górze Św. Mikołaja"
ul. Morskiej (w PRLu - ul. Czerwonych Kosynierów)

98. po prawej: "Góra Św. Mikołaja", miejsce gdzie była kapliczka z cudowną figurą Św. Mikołaja. Teraz jest w kościele pod wezwaniem tego świętego na Chyloni. Przed nami dawne niemieckie zakłady zbrojeniowe, widoczne wejście do podziemnego bunkra- dziś baza transportowa.
99. po lewej: kościół Św. Józefa. W zakrystii tego kościoła przechowywana jest piękna gotycka Madonna.
100. po prawej: kompleks dydaktyczny z Zespołem Szkół Handlowych, Zespołem Szkół Mechanicznych im. T. Wendy, i oczywiście Akademią Morską
101. po lewej: McDonald's, stacja benzynowa i kładka nad torami i przystankiem Gdynia Stocznia
102. skrzyżowanie z ul. Warszawską, po prawej u góry: duży budynek Morskiego Instytutu Rybackiego (1991r.; obecnie używany przede wszystkim przez "Wartę", MIR - ledwie dyszy) wjeżdżamy na Śląską i dalej jak w wariancie podstawowym (niżej)
103. przejazd pod Wiaduktem Pokoju (budynek po prawej za wiaduktem był świadkiem Grudnia'70, tędy szedł pochód niosący ciało Janka Wiśniewskiego, z tego budynku właśnie zdjęto flagę którą przykryto jego zwłoki); spod wiaduktu wjeżdżamy na:

ul. Śląską

104. po lewej: gdyńskie "City" biurowce; (całkiem niezła architektura - pierwszy z nich to "Chipolbrock" dalej jest np. świetna (ale droga ) chińska restauracja "Moon").
105. po prawej, za równoległą ul Warszawską - malownicza dzielnica "Działki Leśne"

Działki Leśne: dzielnica powstała w okresie międzywojennym, na terenach wydzielonych z Lasów Państwowych specjalnym rozporządzeniem prezydenta Mościckiego; zabudowę prowadziło Towarzystwo Budowy Osiedli; przy ul. Tatrzańskiej - kościół, i klasztor, gimnazjum i liceum jezuitów, przy ul. Wolności - II Liceum Ogólnokształcące im. Adama Mickiewicza

106. Skrzyżowanie z ul. Warszawską i Witomińską. Ul. Witomińska prowadzi w kierunku Witomina i Cmentarza Witomińskiego

Witomino: dawna wieś na Wysoczyźnie Gdańskiej, posiadłość rycerska, pierwsza wzmianka z 1253r. (w akcie przydzielającym ja do parafii Oksywie); nazwa od imienia Witom (zdrob. Witosław); od 1419r. własn. gdańskich brygidek, po zaborach - skarbu państwa pruskiego; po I wojnie światowej - wł. komandora Konstantego Jacynicza, potem Franciszka Skoraczewskiego; w 1933r. pierwszy drewniany kościół, w 1935r. pierwsza szkoła, w 1945r. spłonął kościół i zabudowania folwarku; obecnie sypialnia Gdyni; na skraju osiedla - dom pogodnej starości "Za falochronem", powstały w 1967r. z inicjatywy Jadwigi Titz-Kosko.

Cmentarz Witomiński: cmentarz komunalny położony u podnóża krawędzi wysoczyzny, częściowo na jej stokach, ok. 60 tys. pochówków, wielu znanych gdynian (Karol O. Borchardt, kpt. Stanisław Kosko, Jadwiga Titz-Kosko, Janusz Meissner, Franciszka Cegielska, wójt Jan Radtke, obrońcy Gdyni, ofiary Grudnia'70)

107. przejeżdżamy na wprost Węzeł Franciszki Cegielskiej (b. prezydent Gdyni, zmarłej 2000r.)
108. po prawej, przy ul Kieleckiej: d. hotel "Bałtyk" ob. siedziba Banku "Nordea" (hotel niegdyś był na dość wysokim poziomie, podupadł po stanie wojennym - przez kilkanaście miesięcy kwaterowało w nim ZOMO trzymane tu do pacyfikacji demonstracji opozycji, po ich wyjeździe hotel przedstawiał obraz nędzy i rozpaczy); dalej: Wyższa Szkoła Administracji i Biznesu (dawna Izba Wełny); na wzgórzu powyżej: mocno zniszczona wieża widokowa (tzw. wieża samobójców).
109. po prawej: centrum handlowe "Geant - Cassino" (za nim budowa hali widowiskowo sportowej - b. ciekawy projekt).
110. przejeżdżamy pod "magistralą węglową", linią kolejową łączącą Gdynię ze Śląskiem przez Kościerzynę (ukończono ją w 1933r., wybudowano dla ominięcia terenu Wolnego Miasta Gdańska); ul. Śląska przechodzi w:

ul. Łużycką

111. przejeżdżamy przez tereny przemysłowe
112. wjeżdżamy na Węzeł Brzeskiego (b. wiceprezydenta Gdyni, zmarłego podczas pracy); w prawo odchodzi ul. Małokacka, gdzie znajduje się G.O.S.I.R. i stadion "Bałtyku" a - schronisko dla zwierząt " Ciapkowo".
113. objeżdżamy rondo i zjeżdżamy w prawo w dół na

ul. Lotników

114. po prawej przez działki płynie rzeczka Kacza (p. pkt 213), panorama na Mały Kack (p. pkt 213)
115. skręcamy w lewo w:

ul. Wielkopolską

116. za wiaduktem pod torami, po lewej: kościół i dworek młynarza, dalej skrzyżowanie z:

Aleją Zwycięstwa

117. przejazd przez Orłowo (p. pkt 212), mijamy po prawej Centrum Handlowe "Klif" (kapitał norweski), po lewej: Kolibki, miejsce po kościele św. Józefa, cmentarz (p. pkt 210)
118. po prawej: Spółdzielnia Inwalidów "Wybrzeże"
119. po prawej: dawny tor motocrossowy w Kolibkach, (obecnie "Kolibki Adventure Park"); (1992 Mistrzostwa Świata w klasie 125 c.c., 1994 w kl.250 c.c.; długość 1800m, różnica wysokości 45m; w pobliżu (na stoku) bunkry - węzeł/styk obrony niemieckiej Gdańska i Gdyni. Stamtąd przepiękny widok na Kolibki i Zatokę; ośrodek wypoczynkowy PKP - dawne koszary 18 Brygady Służby Polsce która budowała drugą nitkę szosy i tory kolejki SKM w 1951r.)
120. po lewej: wiadukt pod torami, droga dojazdu to toru crossowego i Bernardowa (malownicza i ustronna dzielnica Gdyni, jeszcze kilkanaście lat temu wioska bez bieżącej wody i energii elektrycznej)
121. potok Swelinia - granica Gdynia - Sopot

Niniejszy przewodnik jest zaktualizowaną  częścią  "Przewodniczka opracowanego przez Spółdzielnię Pracy "Duszek" (sp. z b.o.o.) Gdańsk-Sopot-Gdynia 2003".



Brak komentarzy:

Prześlij komentarz